Een Amerikaanse bisschop stelt zich vragen over synodaliteit. Hij vraagt zich met name af wat de betekenis is van bepaalde termen die vaak op onduidelijke manier gebruikt worden in de Kerk.
Onlangs had ik het voorrecht deel te nemen aan een van de hoorzittingen van de continentale fase van het synodaal proces. De basis van ons debat was een lang document uitgebracht door het Vaticaan nadat het gegevens en getuigenissen uit de katholieke wereld verzameld had. Vermits ik de synodaliteit bestudeerd en erover gesproken heb, waardeerde ik de uitwisseling van de standpunten zeer. Maar ik voelde me steeds ongemakkelijker met twee woorden die een prominente plaats innemen in het document en die een groot deel van onze discussie domineerden, namelijk: “inclusiviteit” en “gastvrijheid”.
Steeds weer horen we dat de Kerk een meer inclusieve en gastvrije plaats moet worden voor diverse groepen: vrouwen, LGBTI+ personen, gescheiden en burgerlijk hertrouwden, enz. Maar ik heb nog geen precieze definitie gevonden van de een of andere van deze termen. Waarop zou een gastvrije en inclusieve kerk juist lijken? Zou ze zich altijd tot iedereen richten in een geest van uitnodiging? Als dat het geval is, lijkt het antwoord duidelijk ja te zijn. Zou ze altijd iedereen, ongeacht hun achtergrond, etnische oorsprong of seksualiteit, met respect en waardigheid behandelen? Indien dat het geval is, nogmaals, is het antwoord ja. Zou deze Kerk met een herderlijke aandacht luisteren naar de zorgen van elkeen? Als dat het geval is, is het antwoord ja.
Maar zou een Kerk die deze kwaliteiten vertoont nooit een morele uitdaging vormen voor diegenen die er binnen zouden willen komen? Zou dat een goedkeuring betekenen voor het gedrag en de levensstijlkeuzes van iedereen die zich zou aanbieden om toegelaten te worden? Zou zij in feite afstand doen van haar eigen identiteit en haar logica van structureren om zich aan te passen aan iedereen die zich zou aanbieden? Ik hoop dat het ook even vanzelfsprekend is dat het antwoord op al deze vragen een volmondig neen is. De ambiguïteit van de termen is een probleem dat een groot deel van het synodaal proces zou kunnen ondermijnen.
Alvorens over deze kwestie te oordelen, zou ik voorstellen dat we niet enkel kijken naar de cultuur die ons vandaag omringt, maar naar Jezus Christus. Zijn houding van radicale gastvrijheid toont zich nergens beter dan in zijn gemeenschap aan een open tafel, dat wil zeggen zijn consequente praktijk — extreem ingaand tegen de geldende cultuur — om niet alleen te eten en te drinken met de rechtvaardigen, maar ook met zondaars, farizeeën, tollenaars en prostituees. Jezus is zelfs zover gegaan deze maaltijden te vergelijken met het banket in de hemel. Tijdens heel zijn openbaar leven reikte Jezus de hand naar hen die als onrein of slecht beschouwd werden: de vrouw bij de bron, de blindgeborene, Zacheüs, de vrouw die op overspel betrapt was, de rover die aan zijn zijde gekruisigd werd, enz. Het lijdt dus geen twijfel dat Hij gastvrij, vriendelijk en, ja, hartelijk voor allen was.
Op dezelfde wijze was deze inclusiviteit van de Heer ondubbelzinnig en voortdurend gepaard aan zijn oproep tot bekering. Inderdaad, het eerste woord van Jezus in zijn inaugurale rede in het Evangelie van Marcus is niet “Welkom!” maar “Bekeert u!”. Tot de vrouw die betrapt was op overspel zegt Hij: “Ga en zondig niet meer”; na zijn ontmoeting met de Heer, beloofde Zacheüs zijn zondige gewoontes te veranderen en zijn wandaden ruimschoots goed te maken; in tegenwoordigheid van Jezus heeft de goede rover zijn eigen schuld erkend; en de verrezen Christus heeft het hoofd van de apostelen, Petrus die Hem driemaal verloochend had, verplicht Hem driemaal zijn liefde te bevestigen.
>Kortom, er is een merkwaardig evenwicht in de pastoraal van Jezus tussen gastvrijheid en uitdaging, tussen bewustmaking en oproep tot verandering. Daarom zou ik zijn benadering niet eenvoudigweg als “inclusief” of “gastvrij” karakteriseren, maar eerder als liefhebbend. Thomas van Aquino herinnert ons eraan dat “beminnen het goede willen voor de ander” is. Bijgevolg reikt wie iemand werkelijk liefheeft, zonder enige twijfel vriendelijk de hand, maar aarzelt terzelfdertijd niet om, indien nodig, te verbeteren, te waarschuwen, ja zelfs te oordelen. Op een dag vroeg men aan kardinaal Francis George waarom hij niet hield van het sentiment dat het lied “All are welcome” inspireerde. Hij antwoordde dat het lied geen aandacht schonk aan het eenvoudige feit, dat als iedereen effectief welkom is in de Kerk, dat “volgens de voorwaarden van Christus is, en niet de hunne”.
Een van mijn algemene bekommernissen, nauw verbonden met het systematisch gebruik van de termen “gastvrijheid” en “inclusiviteit”, is dat de doctrine, de antropologie en de echte theologische argumenten overtroefd worden door sentiment, of in andere woorden, door de neiging de behandelde kwesties te psychologiseren. De Kerk verbiedt homoseksuele praktijken niet omdat ze een irrationele angst voor homoseksuelen heeft; evenmin weigert ze de communie aan personen die zich in een ongeregelde huwelijkssituatie bevinden omdat ze het leuk vindt exclusief te zijn; ze verwerpt de wijding van vrouwen niet omdat de oude knorrepotten aan de macht vrouwen niet verdragen. Voor elk van deze situaties formuleert de Kerk argumenten gebaseerd op de Schrift, de filosofie en de theologische traditie, en goedgekeurd door het gewettigd leergezag van bisschoppen in gemeenschap met de paus. Al die gevestigde onderrichtingen weer in vraag stellen omdat ze niet overeenkomen met de normen van onze hedendaagse cultuur, zou de Kerk in een waarachtige crisis plaatsen. En ik geloof echt niet dat dit ondermijnen van de fundamenten was wat paus Franciscus in gedachten had toen hij opriep tot een synode over de synodaliteit.
Mgr. Robert E. Barron is op 2 juni 2022 bisschop benoemd van Winona-Rochester in Minnesota. Hij bestuurde het instituut “Word on fire” een digitaal platform voor evangelisatie, heel bekend in de Verenigde Staten. Mgr Barron heeft meer dan 400 video’s online geproduceerd die elk meer dan 50 miljoen keer bekeken zijn. Bron: https://www.wordonfire.org/articles/barron/inclusivity-and-love/. Deze tekst werd uit het Engels en het Frans vertaald door Jos en Helene Van Dyck. Het kleine wijziging werd op 3-5-23 aangebracht.
