Zij hebben het nieuw atheïsme afgezworen

Richard Dawkins, Sam Harris, Christopher Hitchens en Daniel Dennett werden tussen 1990 en 2010 beschouwd als de grote auteurs van wat men het “nieuw atheïsme” noemt, meestal draaiend rond de kritiek op religies als zijnde anti-wetenschappelijk, behorend tot de magische denkwereld en, erger nog, immoreel en onrechtvaardig. In Frankrijk worden ze vaak bijgetreden door Michel Onfray.

Hun stijl was twistziek, hun proza grof, ze maakten weinig onderscheid tussen de verschillende vertakkingen van het christendom en ze schreven helemaal geen wetenschappelijke geschiedenis of geschiedenis kortweg (bijvoorbeeld door religie ervan te beschuldigen de oorzaak te zijn van de meeste oorlogen; een onderzoek van de geschiedenis van de oorlogen toont aan dat minder dan 7% van de oorlogen religieuze oorzaken hebben en dat de meeste onder hen te maken hebben met de islam, een religie die amper 13 eeuwen oud is).

Het “nieuw atheïsme” was materialistisch maar, in tegenstelling tot het oude, volgde het niet de communistische orthodoxie en stond het erop zich te beschouwen als heel erg wetenschappelijk en empirisch (of tenminste probabilistisch). Het bestaan van een cursus “wetenschappelijk atheïsme” in de Sovjet-Unie leek hun ouderwets of irrelevant. Het sovjet-atheïsme interesseerde hen niet en ze beseften niet dat in meerdere opzichten zij niet zo verschillend waren.

De twaalf die het nieuw atheïsme afgezworen hebben

In 2023 verscheen in het Engels een boek met de titel Coming to Faith Through Dawkins (Tot het geloof gekomen door Dawkins), onder redactie van Denis Alexander (belangrijk moleculair bioloog en promotor van het Faraday Instituut voor wetenschap en religie in Cambridge) en van Alister McGrath (biofysicus en Anglicaans geestelijke met interesse voor de wereld van het atheïsme). Zij verzamelden 12 essays-getuigenissen in de eerste persoon van 12 verschillende auteurs.

Alle twaalf auteurs vertellen hoe het lezen van Dawkins, Harris, Hitchens of Dennett hen op een gegeven moment naar het atheïsme leidde of hun vijandigheid ten opzichte van de religie en van het christendom versterkte. Een tijdlang beschouwden zij zichzelf als deel uitmakend van het “nieuwe atheïsme”. Vandaag is ieder van hen christen. Zij komen uit de biochemie, filosofie, politieke wetenschappen, ecologie of technische wetenschappen, en ze hebben geschreven in landen zo divers als de Verenigde Staten, Hongarije, Zuid-Afrika en Egypte.

De biologe en christen Sara Sybesma Tolsma, noteert in haar kritiek van dat boek de gemeenschappelijke kenmerken van de twaalf:

1) het gaat om hoogopgeleide personen, die bij het lezen van het “nieuw atheïsme” (vaak The God Delusion van Dawkins) overtuigd werden van de onverenigbaarheid van wetenschap en religie;

2) ze hadden een gelijkaardig psychologisch profiel: sceptisch, nieuwsgierig, kritische denkers, ze hielden van wetenschap en het recht om vragen te stellen; sommigen waren zeer ontstemd omdat ze in religieuze context niet bevoegd waren om vragen te stellen of omdat ze geen intelligente antwoorden kregen;

3) het “nieuw atheïsme” werkte een tijdje voor hen… maar er is een ogenblik aangebroken dat ze allen “een gevoel van leegte, het gevoel dat er iets anders is” gewaar werden, legt M. Sybesma uit.

Twee belangrijke factoren hebben hen ertoe gebracht hun atheïsme te herzien:

1) vaak heeft een crisis in het leven (een familiale breuk, een overlijden) hen ertoe gebracht om zich ernstig vragen stellen omtrent de zin van het leven en van de dood;

2) in andere gevallen heeft de nabijheid van armen en noodlijdenden, of van slachtoffers van ongerechtigheid, hen ertoe gebracht zich ernstig vragen te stellen over het goede, het kwade en de broederlijkheid.

Het goede en het kwade, leven en dood… twee grote thema’s die nader bekeken anders klinken.

Geconfronteerd met hun oprechte en diepe vragen wendden ze zich tot de boeken van Dawkins en andere atheïsten en ze kregen nu een ander echo: hol, kribbig, neerbuigend, oneerbiedig. “Ze hebben opgemerkt dat Dawkins de religie bekritiseerde om haar tegenstrijdigheid met onderzoek, maar dat hij zijn lezers vervolgens ontmoedigde om hun onderzoek voort te zetten.”

De christenen die hen geholpen hebben: geduldig, beredeneerd

De twaalf auteurs hebben onderzoek gedaan, gelezen en gesproken met christenen. Het belangrijkste is dat deze christenen vaak verschilden van diegenen die ze in hun jeugd gekend hadden. Ze ontdekken dan christenen die ze waarderen omdat:

1) ze interessante ideeën ernstig namen, zelfs als ze niet akkoord waren;

2) ze vragen aanvaardden, aanmoedigden en ernstig namen;

3) ze christenen waren die de logica, de rede, het argumenteren waarderen; hun verkondiging is intellectueel solied;

4) velen een auteur ontdekt hebben die hen getroffen en begeleid heeft in het geloof: C.S. Lewis, de auteur van Mere Christianity en van De Kronieken van Narnia.

5) ze waarderen dat deze christenen vriendelijk en geduldig zijn geweest, en dat ze een voorbeeld van christelijke goedheid hebben gegeven.

Uit dat alles trekt Sybesma een conclusie: “Ik heb geleerd dat het atheïsme niet de grootste bedreiging is voor het christendom. De grootste bedreiging voor het christendom is de apathie.” Zij moedigt de christenen aan om door te gaan met hun geduld, hun beminnelijkheid en “om de intellectuele fundamenten van het geloof te versterken.”

Bron  https://www.religionenlibertad.com/ciencia_y_fe/419902468/arrepentidos-nuevo-ateismo-preguntaron-sentido-vida-respuestas.html. Deze tekst werd uit het Frans vertaald door Jos en Helene Van Dyck.