In het nieuws over geboortes via draagmoederschap gaat het vaak over het verlangen naar een kind, vooral als het om beroemdheden gaat (…). Maar hoe zit het met de kinderen die dankzij deze techniek zijn geboren? Welke sporen blijven er bij hen achter? En de zwangere vrouwen?
De Franse activiste en advocate Olivia Maurel heeft onlangs “Où es-tu, Maman ?” (Editions du Rocher) gepubliceerd, een boek waarin ze haar verhaal in de eerste persoon vertelt (…). Drie jaar geleden ontdekte Olivia dankzij een genetische test wat ze al lang vermoedde: haar moeder was niet haar biologische moeder, omdat ze via traditionele draagmoederschap was geboren. Deze onthulling stelde haar in staat haar identiteit te ontdekken en vrede te sluiten met haar verleden. Vandaag aarzelt ze niet om te praten over het verlatingssyndroom en andere stoornissen waarmee ze altijd te maken heeft gehad.
Olivia is nu woordvoerster van de Verklaring van Casablanca, een internationaal initiatief dat een groep deskundigen samenbrengt die pleiten voor de wereldwijde afschaffing van draagmoederschap. Op 8 april had ze een ontmoeting met het Permanent Bureau van de Haagse Conferentie. Haar boodschap is duidelijk: zolang draagmoederschap bestaat, zullen duizenden kinderen in een kwetsbare situatie terechtkomen.
– De publicatie van uw boek haalde de voorpagina’s in Frankrijk. Wat betekende het schrijven van dit boek voor u: oude wonden openhalen of helen?
Het schrijven van dit boek was een intens proces, een mix van catharsis en confrontatie. Aan de ene kant betekende het dat ik bepaalde wonden weer opende en soms pijnlijke herinneringen ophaalde. Maar tegelijkertijd kon ik door deze ervaringen onder woorden te brengen, ze een betekenis geven, ze verwerken en op een bepaalde manier overwinnen. Het was zowel een daad van kwetsbaarheid als van veerkracht.
– Ik weet niet of u had verwacht dat uw persoonlijke verhaal een wereldwijde zaak zou worden: waarom besloot u het openbaar te maken?
Eerlijk gezegd had ik niet gedacht dat mijn verhaal zo’n omvang zou krijgen. In eerste instantie was mijn benadering vooral persoonlijk: ik had behoefte om mijn ervaringen onder woorden te brengen, om mijn levensloop een betekenis te geven. Maar al snel besefte ik dat mijn verhaal veel verder reikte dan mijn eigen ervaring. Ik kreeg reacties van mensen die zich in mij herkenden, die moed putten uit mijn verhaal. Dat overtuigde me ervan dat het niet alleen een persoonlijke daad was om mijn verhaal openbaar te maken, maar ook een manier om mentaliteiten te veranderen en een noodzakelijke dialoog op gang te brengen.
– Sindsdien bent u woordvoerster van de Verklaring van Casablanca, hebt u een boek geschreven, een deel van uw biologische familie ontmoet en vele landen bezocht. Maar u hebt ook alle banden met uw ouders verbroken en kritiek gekregen voor uw uitspraken tegen deze markt, die jaarlijks miljarden opbrengt. Was het de moeite waard om de weg van het activisme in te slaan?
Dat heb ik mezelf vaak afgevraagd. Activisme is een veeleisende en vaak pijnlijke weg, en de persoonlijke gevolgen zijn niet te verwaarlozen. Het verlies van familiebanden en de blootstelling aan kritiek en aanvallen zijn een zeer hoge prijs. Maar als ik zie wat mijn engagement teweegbrengt, de discussies die het op gang brengt, de mensen die zich eindelijk gehoord en gesteund voelen, dan weet ik dat het de moeite waard is. Als ik opnieuw moest beginnen, zou ik dezelfde beslissing nemen. Want zwijgen beschermt niemand, en onrecht aan de kaak stellen, hoe machtig ook, is een noodzaak. Deze strijd gaat verder dan mijn eigen verhaal. Het gaat erom een stem te geven aan degenen die er geen hebben.
– U ontdekte dat uw biologische moeder psychiatrische problemen had. Bent u uw ouders boos omdat ze u de waarheid over uw afkomst hebben verzwegen en omdat u via draagmoederschap bent geboren?
Ik ben niet boos op hen en ik koester geen haat. Toen ik de waarheid over mijn afkomst ontdekte, voelde ik me lange tijd verdrietig en onbegrepen, maar achteraf gezien denk ik dat ze hebben gedaan wat ze konden met de informatie en overtuigingen die ze toen hadden. Wat ik jammer vind, is niet zozeer hun keuze, maar het feit dat ze me niet vanaf het begin toegang hebben gegeven tot mijn geschiedenis. Opgroeien zonder je afkomst te kennen, creëert een leegte die moeilijk te vullen is. Maar vandaag de dag voel ik meer dan wrok, ik voel de behoefte om mensen bewust te maken van het belang van transparantie en het recht van iedereen om zijn of haar geschiedenis te kennen.
– Naar aanleiding van uw aanwezigheid in de media hebben andere mensen die ook via draagmoederschap zijn geboren, contact met u opgenomen. Zijn er gemeenschappelijke kenmerken die al deze mensen hebben? Waarom vinden ze het zo moeilijk om hun verhaal te delen?
Ja, verschillende mensen die net als ik via draagmoederschap zijn geboren, hebben contact met me opgenomen, en wat me verbaast, is hoezeer we dezelfde vragen hebben. Velen voelen een diepe behoefte om hun afkomst te begrijpen, de waarheid over hun verhaal te weten, en tegelijkertijd stuiten ze op een enorm taboe.
Wat de discussie zo moeilijk maakt, is de angst voor reacties. Als we onze gevoelens openlijk uiten, kan dat worden gezien als een betwisting van het heersende discours, dat draagmoederschap voorstelt als een puur altruïstische daad zonder gevolgen. Er is ook de angst om de ouders die ons hebben opgevoed te kwetsen, dat ze ons een vorm van ondankbaarheid verwijten. Deze stilte weegt zwaar en het is essentieel om met andere mensen te kunnen praten die hetzelfde meemaken, zodat we ons gerechtvaardigd voelen en begrijpen dat onze vragen terecht zijn. We hebben allemaal te maken met een bepaald soort psychische problemen: depressie, complex posttraumatisch stresssyndroom… We hebben allemaal geleden.
– Dezelfde polarisatie die we op andere gebieden zien, is ook aanwezig als het gaat om draagmoederschap. Tussen alles en niets, tussen ja en nee, is er misschien een middenweg, zoals regulering van draagmoederschap of wat men altruïstisch of ethisch draagmoederschap noemt?
Veel mensen presenteren regulering van draagmoederschap of “altruïstisch draagmoederschap” als een derde weg, een compromis tussen een totaalverbod en commercialisering. Maar in werkelijkheid berust draagmoederschap, zelfs in deze vormen, altijd op een bewuste breuk tussen het kind en de vrouw die het heeft gedragen. Naar mijn mening is niet alleen het juridische kader de kern van de zaak, maar ook de fundamentele rechten van het kind. Of draagmoederschap nu commercieel of ‘altruïstisch’ is, het kind heeft geen inspraak in de transactie. Zonder hen te raadplegen wordt besloten dat ze worden gescheiden van de persoon die hen ter wereld heeft gebracht, en soms zelfs dat ze nooit een deel van hun afkomst zullen kennen.
In plaats van te proberen een intrinsiek problematische praktijk te reguleren, zouden we niet moeten nadenken over alternatieven die de rechten van kinderen en vrouwen volledig respecteren?
– Aangezien u zelf via draagmoederschap bent geboren, spreekt u veel over de rechten van kinderen, maar ik zou u nu graag willen vragen naar de vrouwen die eicellen doneren of draagmoeder zijn. Welke impact heeft het op hen om deel te nemen aan draagmoederschap?
Vrouwen die deelnemen aan draagmoederschap, of dat nu als draagmoeder of als eiceldonor is, komen vaak niet aan bod in het publieke debat. Toch verdienen hun ervaringen onze aandacht.
Veel draagmoeders getuigen van een diepe band met de baby die ze in hun buik dragen, ook al zijn ze voorbereid op het idee om afstand te doen. Die biologische en zwangerschapsband verdwijnt niet zomaar omdat een stuk papier iets anders bepaalt. Sommigen lijden na de bevalling aan psychische klachten, een gevoel van leegte of schuld. Anderen beseffen, soms pas jaren later, dat hen is gevraagd een band te negeren die wel degelijk bestond.
De bijdrage van eiceldonoren wordt vaak gereduceerd tot ‘genetisch materiaal’, zonder dat er echt wordt gesproken over de gevolgen op lange termijn. Ze krijgen te horen dat ze een ‘gift’ doen, maar er wordt hen niet altijd verteld dat er kinderen uit deze gift zullen worden geboren en dat ze op een dag naar hen op zoek kunnen gaan. Sommigen ontdekken na verloop van tijd dat ze een deel van zichzelf hebben doorgegeven aan onbekenden, zonder dat ze hen ooit zullen kunnen leren kennen.
Achter het beeld van een vrije en weloverwogen keuze schuilen vaak blinde vlekken, dingen die niet worden gezegd en complexe realiteiten die we liever niet zien. Alleen door naar deze vrouwen te luisteren, kunnen we de werkelijke impact van draagmoederschap op hen begrijpen.
– U bent nu moeder van drie kinderen. Wat zou u zeggen tegen een vrouw die haar droom om moeder te worden wil verwezenlijken en voor wie draagmoederschap de enige mogelijkheid lijkt?
Ik zou haar vragen om de tijd te nemen om na te denken en echt rekening te houden met het standpunt van het kind dat ze hoopt te baren. Ik begrijp de diepe pijn van onvruchtbaarheid of het verlangen naar een biologisch kind, maar draagmoederschap is niet zomaar een medische of juridische overeenkomst: het is een beslissing die een diepgaande impact heeft op de persoon die dankzij deze overeenkomst ter wereld komt.
Kinderen die via draagmoederschap worden verwekt, zijn er niet alleen om een droom te verwezenlijken; het zijn individuen die zullen opgroeien met hun eigen gedachten, emoties en vragen over hun afkomst. Ik nodig toekomstige ouders uit om na te denken over wat het betekent om opzettelijk een kind te creëren op basis van een contract dat voorziet in de scheiding van de vrouw die het heeft gedragen. Zwangerschap is niet alleen een biologisch proces: het is een diepgaande relationele ervaring die zowel de moeder als de baby vormt op een manier die niet zomaar bij de geboorte aan iemand anders kan worden overgedragen.
Ik zou hen ook willen aanmoedigen om te luisteren naar de stemmen van mensen die via draagmoederschap zijn geboren, en niet alleen naar degenen die zeggen dat ze tevreden zijn, maar ook naar degenen die lijden onder een gevoel van verlies, commodificatie of verwarring over hun identiteit. Te vaak worden deze standpunten terzijde geschoven of genegeerd omdat ze het dominante discours dat draagmoederschap een daad van liefde is, in twijfel trekken.
Uiteindelijk zou ik de volgende vraag willen stellen: rechtvaardigt het verlangen om een kind te krijgen het creëren van een situatie waarin dat kind ooit een diep gevoel van verlies zou kunnen ervaren? Liefde mag nooit gebaseerd zijn op scheiding en contracten. Er zijn andere manieren om een gezin te stichten die menselijke relaties niet tot louter transacties reduceren.
– De draagmoederschap-sector groeit jaar na jaar, en maatregelen om deze in internationale wetgeving te reguleren of te verbieden komen maar langzaam van de grond. Voelt u zich niet als een jonge David die tegen de reus Goliath vecht? Waar haalt u de motivatie of inspiratie vandaan?
Het is waar dat je je klein voelt tegenover de omvang van de draagmoeder-industrie, met haar enorme financiële middelen en haar invloed op het publieke debat. Maar het verhaal van David en Goliath herinnert ons aan iets essentieels: niet de grootte bepaalt de uitkomst van een strijd, maar de vastberadenheid en het feit dat de zaak rechtvaardig is.
Mijn motivatie komt van alle mensen die me schrijven, die me vertellen dat ze zich herkennen in mijn getuigenis, dat ze eindelijk durven te praten over hun eigen ervaringen. Ze komt ook van vrouwen die zich gebruikt en gereduceerd voelen tot hun voortplantingsrol. Zolang deze stemmen het zwijgen worden opgelegd of genegeerd, zal ik blijven vechten om ervoor te zorgen dat ze worden gehoord.
Verandering gaat langzaam, dat is waar, maar er is vooruitgang. Steeds meer mensen worden zich bewust van de realiteit van draagmoederschap en stellen het model dat hen wordt voorgeschoteld ter discussie. De geschiedenis leert ons dat de strijd voor fundamentele rechten tijd kost, maar uiteindelijk altijd succes heeft. Die overtuiging geeft mij de kracht om door te gaan.
(…)
María Candela Temes is journaliste. Bron: https://www.aceprensa.com/ciencia/maternidad-subrogada/esta-lucha-va-mas-alla-de-mi-historia-se-trata-de-dar-voz-a-quienes-no-la-tienen/. Dit artikel is uit het Frans vertaald door Vincent Kemme.
