Bij het naderen van haar feest, op 29 april, publiceren we een portret van deze grote heilige.
Catharina Benincasa werd geboren te Siena in 1347, in een groot gezin. Op zeer jonge leeftijd hoort ze de roeping om zich toe te wijden aan God, ondanks het onbegrip van haar familie. Al van in haar kinderjaren gaf ze blijk van een bijzonder sterke devotie.
Op haar zestiende wordt ze derdeordeling bij de dominicanessen, terwijl ze een leven van soberheid en gebed leidt in de schoot van haar familie. Ze legt de gelofte van kuisheid af. Ascese en gebed laten haar in enge verbondenheid met Christus leven, terwijl ze zich bekommert om de realiteit van het leven.
Niets bestemde dit jong meisje uit een eenvoudig midden om zich in een situatie te bevinden om iedereen tot vrede aan te sporen. Niets, tenzij een stralend geloof, gevoed door mystieke visioenen vanaf zeer jonge leeftijd.
Hoewel ze quasi ongeletterd is, dicteert ze toch lange brieven aan hooggeplaatsten van haar tijd, en wordt ze de geestelijke raadgeefster van een groot aantal personen, machtigen en artiesten, volksmensen en geestelijken.
Het waren bewogen tijden. Het Europa van de 14de eeuw blijft verdeeld. Frankrijk en Engeland zitten midden in de Honderdjarige Oorlog. Daar komt nog de zwarte pest bij die een groot deel van de Europese bevolking uitdunt, meer dan een derde volgens sommige bronnen. Alsof dat nog niet volstond, bieden in Italië de steden strijd met elkaar. Het pausdom zelf is in Avignon gevestigd. De republiek Siena, waar Catharina opgroeit, wordt niet gespaard omdat de heersende families elkaar kapotmaken.
Om te begrijpen waarom meerdere pausen niet meer in Rome verblijven, moet men teruggaan naar het begin van de eeuw, naar de regering van Philips IV de Schone, de eerste koning die zich officieel “heel christelijk” liet noemen. Dit religieus idee wordt dan juridisch en laat de vorst toe om tussen te komen in Kerkelijke aangelegenheden. In feite wordt zijn regering gekenmerkt door zijn meningsverschillen met Bonifatius VIII. Deze verkondigt in 1302 met de bul Unam Sanctam de superioriteit van de geestelijke macht over de wereldlijke macht, en daardoor de superioriteit van de paus over de koningen, die verantwoording schuldig waren aan het hoofd van de Kerk. Philips de Schone stuurde troepen om de paus aan te houden, die gevangen werd genomen en kort daarna stierf.
Zijn opvolger, Benedictus XI (1303-1304) stelde de handelingen van de koning van Frankrijk aan de kaak. Om hem te sussen verkozen de kardinalen in 1305 een van zijn vrienden, de Fransman Clemens V, die nooit een voet in Rome zette en zich in Avignon vestigde, een cultureel Franse stad die afhing van het koninkrijk van Anjou. De pausen bleven daar bijna zeventig jaar. De heilige Brigitta van Zweden had reeds getracht het pausdom naar Rome te laten terugkeren, maar zonder succes.
Voor Catharina is deze situatie ondraaglijk. Haar belangrijkste zorg is de eenheid van de Kerk. Haar grote vrees is het schisma, dat zij “de ketterij” noemt. Zonder complex schrijft zij dan naar de paus, nog in Avignon, een vlammende brief waarin ze hem aanspoort terug te keren naar Rome. Ze zal hem er zelfs gaan opzoeken. Vervolgens zal ze schatten aan activiteit en diplomatie ontvouwen om de Kerk te verzamelen rond Gregorius XI.
Ze zal de laatste maanden van haar leven (1378-1380) in Rome doorbrengen. Ze was daarheen gekomen op vraag van Urbanus VI, die haar gebed en haar raad nodig had om de crisis op te lossen waarmee de Kerk geconfronteerd werd.
Terwijl de christenheid uiteenvalt met name omwille van de tegengestelde politieke belangen van de vorsten, roept Catharina hen allen tot de orde. Ze stuurt vele brieven naar de prinsen en kardinalen om gehoorzaamheid aan de paus te bevorderen en wat zij “het schip van de Kerk” noemt te verdedigen. Zij is gewoon de opvolger van Petrus ‘il dolce Cristo in terra’ te noemen.
Hoewel haar aansporingen scherp en krachtig zijn, worden ze in overweging genomen. Ze richt ze voornamelijk tot de herders, die ze verwijt dat ze de kudde die hun is toevertrouwd door apathie verloren laten gaan: “Helaas, niet langer zwijgen! Roep met honderdduizend stemmen. Ik zie dat, omdat men zwijgt, de wereld ontspoord is, de Bruid van Christus is bleek, men heeft haar blos weggenomen omdat men schijnheilig haar bloed zuigt, het bloed van Christus zelf” (Brief aan kardinaal Pierre d’Ostie).
Ze wou het einde van de verdeeldheid, want die schaadt de christenheid, en in haar ogen, het hoger goed van de Kerk en van haar zielen.
Indien ik sterf, is het uit liefde voor de Kerk, vertrouwde ze stervend toe. Op 29 april 1380, 33 jaar oud, gaf ze de geest (aan God?).
Behalve haar vele brieven, hebben we aan Catharina, die ten koste van vele moeilijkheden leerde lezen en schrijven op volwassen leeftijd, een boek te danken met de titel “Libro della divina providenza” [De Dialoog, uitgeverij De Boog]. Daarin leert ze ons “de meest sublieme wetenschap: Jezus Christus met moed intens en oprecht beminnen en de Kerk liefhebben!” (Benedictus XVI).
In 1461 wordt ze heilig verklaard. In 1970 roept Paulus VI haar uit tot kerklerares. Aan drie andere vrouwen werd deze titel verleend: Theresa van Avila, Theresia van Lisieux en, recenter, Hildegard von Bingen.
Behalve dat ze reeds was uitgeroepen tot patrones van Italië in 1939, benoemde Johannes Paulus II haar tot “medepatrones van Europa” naast Brigitta van Zweden en Edith Stein. Tien jaar later zal Benedictus XVI verklaren: “een keuze, opdat het Oude continent nooit zijn christelijke wortels, die aan de basis liggen van zijn weg, zou vergeten en verder de fundamentele waarden, die gerechtigheid en eendracht verzekeren, zou putten uit het Evangelie”.
Omwille van haar briefwisseling ten gunste van het pausdom is Catharina ook de beschermheilige van de journalisten, van de media, en van alle beroepen in de communicatie. Zij die stoutmoedig van haar geloof wist te getuigen, kan een inspiratiebron zijn voor ons, christenen van de 21ste eeuw. Zij heeft niet geaarzeld om de heersers en prinsen van haar tijd door elkaar te schudden om hen aan hun verantwoordelijkheden te herinneren.
Het liturgisch feest van de heilige Catharina van Siena is vastgelegd op 29 april, verjaardag van haar vertrek naar de Hemel.
Albert-Pierre Van Gulck is gehuwd, familievader, voormalig bestuurder in de verzekeringswereld. Deze tekst werd uit het Frans vertaald door Jos en Helene Van Dyck.
