Neen, de paus is niet verantwoordelijk voor de migratiecrisis

Goed opgebouwd, met een zorgvuldig uitgewerkt en overvloedig betoog, verplicht hij te reageren, na te denken, te besluiten, en — dat is ongetwijfeld het meest indrukwekkende —, terug te gaan naar het fundamentele van ons standpunt als katholieken. Het boek moet zeker gelezen worden. Het moet zelfs bestudeerd worden. Vereist zijn daartoe wel goede lees-sleutels. Ik deel niet de methodologie, noch de conclusies ervan; maar alvorens hem te bekritiseren, dank ik hem publiek voor de in de kikkerpoel gegooide steen.

Twee valse processen

Het boek berust op een dubbel vals proces. Het eerste lijkt de Kerk en de paus verantwoordelijk te stellen voor de migratiecrisis. Welnu, men zou zich moeten herinneren dat noch de paus, noch de Kerk de economische migratiegang van het midden van de XXe eeuw in gang gezet hebben, toen de geldmachten beslisten dat de komst van vreemde werkkrachten noodzakelijk en interessant was. Het is niet de paus, noch de Kerk die de gezinshereniging hebben ingesteld. Ook moet men aan de paus en aan de Kerk toegeven dat zij in niets verantwoordelijk zijn voor de totale destabilisatie van het Midden-Oosten gedurende de laatste tien jaar en voor de migratiecrisis waaraan Europa daardoor is blootgesteld. De pausen en de Kerk zijn niet enkel niet verantwoordelijk, maar meer nog, door hun actie en hun oproepen hebben zij niet opgehouden meer rechtvaardigheid en billijkheid te vragen in het behandelen van deze internationale vraagstukken. (…)

Vervolgens betreffende de “zelfmoord” van Europa stel ik hetzelfde vals proces vast dat berust op het ontbreken van perspectief. Ik wil wel toegeven dat, soms uit naïeve houding, maar vooral door een ideologie die kardinaal Ratzinger en Benedictus XVI nadien hebben aangeklaagd, de Kerk — of beter gezegd de mensen van de Kerk — op de zijlijn heeft kunnen deel hebben aan een vorm van morele zelfmoord van Europa… maar ook daar zijn zij niet de voornaamste verantwoordelijken. De verantwoordelijken voor de Europese zelfmoord… zijn de Europeanen zelf! De langzame demografische doodstrijd van de oude volkeren van Europa is niet de schuld van de Kerk, maar wel het tegengestelde. Geen zelfbedrog, de zelfmoord van Europa komt rechtstreeks voort uit de veralgemeende geloofsafval van de Europese volkeren, die het geloof en de godsdienstbeoefening van hun voorouders hebben verlaten. Het volstaat de grootse en profetische tekst van de heilige Johannes Paulus na de synode over Europa, Ecclesia in Europa te herlezen, die geen krimp gekregen heeft. Men kan ook met belangstelling La crise de la conscience européenne van Paul Hazard (Parijs 1935) herlezen om de intellectuele en gelaïciseerde bronnen van het Europese onbehagen te herontdekken. Vandaag zijn een algemene geloofsafval, een bekrompen opvatting van een beweerde zaligmakende laïciteit, een wil van sommige regeerders om het christelijk geloof te bestrijden, de ware verantwoordelijken. (…)

Van waaruit spreekt de paus?

Een ander punt stoort mij in het initiatief van Laurent Dandrieu. De kritiek die hij formuleert tegen de bisschopsconferenties lijkt deels terecht, maar zeer fel. Men mag zich inderdaad niet tevreden stellen, zoals te veel in Frankrijk, wanneer men de onderrichtende Kerk vertegenwoordigt, met het kopiëren en plakken van de verklaringen van de Pauselijke Raad voor de migranten, als uitkomst voor alle intellectuele rekenschap. Men mag ten andere niet — op gevaar van een grote intellectuele verwarring en dus van uitsluiting — zich neerbuigen om in het politiek terrein te komen om het Front National en zijn stellingen te veroordelen, en wanneer men ondervraagd wordt over het katholiek karakter van de andere partijen, te vluchten achter een houding van “moreel gezag”. Paus Franciscus valt niet in deze categorie. Vooreerst omdat hij de hoogste gezagvoerder is waaraan de Boot van Petrus is toevertrouwd, en daarna omdat hij staatshoofd is. (…) Dit boek (…) gebruikt, voor een politieke kritiek, teksten of uitspraken die van aard niet politiek zijn — zelfs al gaan ze over politieke onderwerpen – maar moreel. Buiten de gevallen — in feite minoritair — waar de paus zich als staatshoofd gedraagt, moeten de toespraken van de Heilige Vader gezien worden als uitgaand van een spirituele gezagsdrager — en wat voor een spiritueel gezag! —. Deze toespraken zijn dus niet gericht tot de Staten om een bepaalde politiek te voeren, maar tot de mannen en vrouwen — inbegrepen natuurlijk de politieke verantwoordelijken — en tot het individueel en collectief geweten van de enen en de anderen. Om het in twee woorden te zeggen: die teksten komen uit een auctoritas en niet uit een potestas. Ze zijn niet politiek zelfs wanneer ze politieke onderwerpen aanraken.

Zich met de paus vergissen of gelijk hebben tegen hem?

Gaan we naar de grond van de zaak. Laurent Dandrieu meent een verandering te zien van de leer van de Kerk onder het pontificaat van Pius XII. Wanneer tot dan toe de Kerk de verdediging van het vaderland en zijn burgers vooropstelde, komt nu het onthaal van de vreemdeling op de voorgrond. Men begrijpt wel dat de vreselijke omstandigheden van de tweede wereldoorlog de oorsprong zijn van deze nieuwe denkwijze. De auteur toont aan dat sedert Pius XII het constant onderricht van het leergezag van de Kerk — in het bijzonder dus door de stem van de pausen — zich richt op de verdediging en het onthaal van de migrant;- namens de intrinsieke waardigheid van de menselijke persoon; bij de heilige Johannes XXIII gaat dit tot het wensen tegenover het ontstaan van een veroverend mondialisme, van instellingen van een wereldregering, of bij Benedictus XVI tot het bepalen van een “fundamenteel recht” van de menselijke persoon om zich te vestigen waar het hem lust in het nieuwe “planetair dorp”, wanneer zijn welzijn of dat van zijn gezin daarvan afhangt. Laurent Dandrieu richt dan zijn scherpste pijlen op paus Franciscus, waarvan de communicatiewijze — inderdaad soms verrassend — bij de auteur een poging wordt om Europa te destabiliseren en mee te werken aan de islamisering van de oude christelijke gebieden.

Wij zullen niet ingaan op het detail van de argumentering die brede uiteenzettingen zou vereisen, maar het weze ons toegelaten ons te verwonderen over deze stap. Wanneer ik geplaatst word voor een “constant onderricht van het gewone leergezag” sedert meer dan vijftig jaren, zou de katholieke gelovige alleen deze houding kunnen aannemen: hoe dit onderricht inpassen, zelfs als het me aanstoot of mij stoort? Laurent Dandrieu citeert mij in zijn werk als het oertype van een “gesteriliseerde” katholieke denkwijze door zijn onderwerping aan het pausdom et die zich uiteindelijk zelfmoordt, door mijn artikel te citeren dat door Aletéia de titel werd gegeven met een van de zinnen ervan: Ik verkies eerder mij te vergissen met de paus dan gelijk te hebben tegen hem. Ik herhaal hier mijn uitleg, een der klassieke van het katholicisme: de vrije, volledige en volwassen aanvaarding door mijn verstand van een onderricht van het leergezag — ook al is het gewoon — is niet alleen een daad van wil en verstand, maar ook een gezond teken van katholiek zijn; in een woord, het is een daad van geloof. Zoals ik het reeds schreef, een daad van geloof niet voor elk der uitgesproken woorden, maar een daad van geloof voor de Opvolger van Petrus aan wie, aan hem alleen, de sleutels van het Koninkrijk zijn toevertrouwd. (…)

De vreemdeling opnemen: een prioriteit

Het probleem heeft uiteindelijk nuances van theologisch denken nodig die schijnen te ontsnappen aan de journalistieke of politieke analyse. In tegenstelling tot wat Laurent Dandrieu schrijft, zie ik niet in het gewoon en constant onderricht van het leergezag sedert vijftig jaar een weigering tot erkenning van de rechten tot zelfbeschikking van de volkeren, om zich te verdedigen en om zijn eigenheid te bewaren. Integendeel. De herhaalde oproepen van de moderne pausen tot Europa opdat het zijn wortels zou hervinden zijn er het bewijs van. De heilige Johannes-Paulus II treft soms met een Pools patriottisch messianisme — een Pools dichter, Julius Slowacki uit het einde van de XIXe eeuw, ultra-vurig patriot die de komst van een Poolse paus aankondigt — wat Johannes Paulus zichzelf toeschreef! Zijn toespraken bij zijn apostolische reizen in Polen onderlijnen het — in het bijzonder de eerste wanneer hij terugkomt als “zoon van Polen” — tot zijn laatste werk, Herinnering en Identiteit, waarin hij, — het moge Le Morhedec mishagen —, identiteitsgedachte en katholiek geloof samenbrengt. Er zijn daar hele hoofdstukken over de gedachte van de natie, zijn band met Polen, zijn levend gebleven verleden. Hij sprak tot Frankrijk als tot een persoon in de gij-vorm (1981) en was in Reims in 1996. Voor Benedictus XVI is de relatie met het vaderland gekwetst bij de Duitsers, maar hij heeft ook in zijn Mijn Leven en in zijn apostolische reis in Beieren zijn patriottische banden uitgedrukt. En wat betreft paus Franciscus, die heeft zijn Argentijns paspoort behouden in de plaats van er een van het Vaticaan te nemen…(…)

Verder gaan dan woordenstrijd

De gedachte van de Kerk is dus niet de ontkenning van wat ze vroeger voorhield: het recht van de volkeren om zich te verdedigen en de plicht tot vaderlandsliefde — die men gemakkelijk terugvindt in de Catechismus van de katholieke Kerk en in vele pauselijke teksten. Laurent Dandrieu schept hier een felle woordenstrijd. Het zijn hier dus niet de woorden van de Kerk die eerder in perspectief en in een omzwaai van voorrang worden geplaatst. Voortaan wordt in een wereld die een dorp is geworden — met aanvaarding van de mondialisatie als een objectief feit, hoe onvolmaakt ook in zijn toepassingen — het onthaal van de vreemdeling voor de Kerk de eerste prioriteit in naam van menselijke waardigheid en rechtvaardigheid. Het is abnormaal dat 10% van de wereldbevolking 90% van de bestaansmiddelen gebruikt en het is dus begrijpelijk dat de misdeelde bevolkingen zich verplaatsen naar de plaatsen waar de rijkdommen samenkomen. Het verdedigen van onze levenswijze, van onze vaderlanden, van onze waarden wordt een tweede prioriteit. Tweede betekent niet ontkend, zoals Laurent Dandrieu zulks lijkt te denken. (…)

Aldus kan het onderricht van het gewone leergezag, in een domein dat zeker niet de fide is — dogmatisch — maar dat raakt aan de waardigheid van de menselijke persoon en aan het delen van de rijkdommen van de Schepping, gave van God aan de Mensheid, niet behandeld worden als een loutere optie waarvan men zich kan ontdoen door enkele politieke beredeneringen. Het wordt een oproep met druk op het Geloof en op de Naastenliefde van de gelovigen — en verder van elke mens. Oproep ook tot vrijgevigheid en vertrouwen. Het is in fine een oproep aan de volkeren van Europa tot bekering van het hart. We zien niet wat voor een andere toespraak een paus zou kunnen houden. (…)

Immigratie en identiteit

Het probleem van de identiteitscrisis van de Europese beschaving — (…) — is niet vooreerst een douaneprobleem. Het is er gedeeltelijk een, enkel vanuit politiek opzicht, maar het is vooral een spiritueel, antropologisch probleem. De pausen vatten het op van uit dit oogpunt. Moeten we, om het op te lossen, enkel uit Schengen stappen en de grenzen terug instellen, of moeten we ook, eerst nog, een liefdesband herscheppen met ons vaderland, zijn helden verheffen, de offergeest, de edelmoedigheid? In het huidig anti-immigrationisme is er bij sommigen een grote vrees voor de toekomst van het vaderland, en bij velen het duister verlangen van de generatie van mei 68 om ongehinderd te genieten, egoïstisch voor de materiele goederen die we van onze vaderen erfden. Het is niet op zo een terrein dat de liefde voor het vaderland of de verdediging ervan tegen het islamterrorisme weer zal ontstaan. Het is integendeel door het te geselen en het terug te brengen tot het begrip van offer, in het hart van de vaderlandsliefde. In de XIXe eeuw waren de grenzen van Polen volledig verdwenen, het land had opgehouden wettelijk te bestaan. Sedert 1918 zijn ze opmerkelijk tot nieuwe ontwikkeling gekomen, want Polen is blijven leven in het hart van de voor meer dan drie generaties in verbanning zijnde Polen. Het is op zo een intiem zielsniveau dat de vaderlandsliefde moet herleven. Op dit oogpunt gaat Laurent Dandrieu voorbij aan de echte crisis van het Europees geweten en van het katholiek antwoord dat ervoor past.

Het vermogen tegenover de andere te staan en te trachten hem te begrijpen — (…) — is een van de wortels van onze Franse universele cultuur, die ze heeft van onze christelijke stempel. Het is op dit talent dat de huidige leer van de Kerk beroep doet. (…) De analyse van Dandrieu faalt, en dit paradoxaal door een bijna exclusieve kerkelijke benadering van het probleem, zonder een bijdrage van de katholieke leek te bieden in de politieke sfeer die niet deze is van de kerkelijke hiërarchie. Gewettigd ook en ten slotte deze constante oproep sedert reeds vijftig jaar van onze Vaders in het Geloof die onze pausen zijn, om onze vrees te overwinnen en de taak van de evangelisatie voort te zetten bij deze nieuwe volkeren — zonder de oude ontkerstende te vergeten —: Duc in altum! Laat ons niet bij kustvaart blijven, maar vooruit gaan, stevig geankerd in ons Geloof en overtuigd dat hij die het roer van de Boot van Petrus in handen houdt ons niet zou kunnen op een andere weg zetten dan deze die door God in Zijn Voorzienigheid gewild is. Ubi Petrus, ibi Ecclesia.

Pater Christian Venard is militair aalmoezenier. Bron: http://fr.aleteia.org/2017/02/14/non-le-pape-nest-pas-responsable-de-la-crise-migratoire/.