Keihard, diep gelovig, uiterst mild: dat is de analyse van de Afrikaanse kardinaal Sarah over de Kerk en de ontwikkelingen in de Westerse samenleving [in zijn laatste boek: Het wordt avond, de dag loopt reeds ten einde]. “Net als Petrus heeft de moderne wereld Christus verloochend” (p. 25).
In veel steden — Amsterdam, Den Bosch — hield hij vorig jaar indrukwekkende lezingen. De zwarte kardinaal Robert Sarah, in Rome naaste medewerker van de laatste drie pausen, bekijkt de gebeurtenissen in Kerk en maatschappij met nieuwe ogen. Zijn ouders waren heidenen in een klein dorpje aan de grens met Senegal. Als jongere heeft zijn vader daar de eerste kerkklok mee naar toe mogen dragen, begin van een nieuw want christelijk leven. Dankzij de paters van de Heilige Geest als missionaris kan Sarah verder studeren in Frankrijk en later aan het prestigieuze Biblicum in Rome. Als bisschop in Afrika komt hij in conflict met de dictatuur van Sékou Touré en is thans in Rome verantwoordelijk voor alles wat te maken heeft met de liturgie, de eredienst. Hij is een ‘wijze’ die onze samenleving bekijkt met het kritische oog van de ‘buitenstaander’, heel confronterend. Zoals in zijn twee eerdere boeken is ook Het wordt avond in gesprekvorm, zodat jij jezelf rechtstreeks betrokken weet. De taal is beeldend en het oordeel vaak hard.
Consequent christelijk
“Zonder God staat de waardigheid van de mens ter discussie” (p. 214) zegt Sarah, in navolging van Dostojewski eind 19e eeuw maar ook op grond van zijn eigen waarneming. Met veel instemming citeert hij paus Franciscus wanneer die aangaande abortus zegt: “Men elimineert onschuldigen om zelf een rustig leven te kunnen lijden” (p. 242). Wie de eigenheid en oorspronkelijkheid van het christelijk geloof en de zending van de katholieke Kerk als een geschenk herkent, kan niet anders dan alle grote kwesties van geloof en samenleving bekijken vanuit dit consequent christelijke perspectief, dat ten nauwste verbonden is met onze twee duizend jaar oude cultuurgeschiedenis.
Het boek bestaat uit vier delen. 1. Geloof, de katholieke Kerk; 2. De mens in het geding; 3. Waarheid en moraal in verval (het langste deel, met scherpe en concrete analyses); 4. Wat kunnen wij doen — met bouwstenen van Hoop als core business van onze Kerk. In feite bespreekt de kardinaal een veelheid van thema’s, die hij veelal in samenhang brengt, waaronder: de nieuwe mensheid, z.g. transhumanisme, gender theorie, onze breuk met het verleden, de crisis van Europa, waar de waarheid niet meer gezocht wordt maar men alles opoffert aan individualistisch welvaartsdenken, de Heilige Stoel en het verdrag van Marrakesh, geëmancipeerd leven, abortus, de schijn van de postmoderne democratie en het kapitalisme, het heersende decadente nihilisme, om af te sluiten met bouwstenen van hoop.
Geloof en Kerk
Voor kardinaal Sarah is geloof een consequente bekering, want “de crisis waarin de clerus, de Kerk en de wereld verkeren, is in de grond van de zaak een spirituele crisis, een geloofscrisis. Wij beleven het mysterie van het onrecht, van het verraad, het mysterie van Judas” (p. 12). Immers, “alleen God kan ons redden en dat zal Hij alleen doen als wij tot Hem bidden” (p.18); “wij hervormen de Kerk door te beginnen bij onszelf” (p. 15). Dikwijls verwijst hij naar boeken, artikelen en interviews — vaak met titels en data — van belangrijke theologen uit de laatste decennia, waarbij Joseph Ratzinger nogal eens genoemd wordt. Sommigen daarvan vindt men ook in de handige bibliografie achterin, waarin de verwijzingen naar Nederlandse vertalingen wat meer precies zouden mogen zijn. De crisis van geloof en Kerk, maar ook de morele lusteloosheid — acedia — van de Westerse samenleving wordt volgens Sarah vooral weerspiegeld in de crisis van het katholieke priesterschap, waarbij bisschoppen niet gespaard blijven: “Hebben wij de priesters bemind en begeleid, zoals het goede huisvaders betaamt?” vraagt hij (p. 64).
Priestercelibaat
Om verderop te constateren: “Ik ben er diep van overtuigd dat het priesterschap door het relativeren van het priestercelibaat als leefregel, wordt teruggebracht tot een functie. Het priesterschap is echter geen functie maar een staat. Priester zijn is niet in de eerste plaats ‘doen’, maar ‘zijn’. Genuanceerd gaat hij in op de historische groei en de problemen van priesterarme gebieden. Ten aanzien van de suggesties van de Amazone synode, die in de media als een wondermiddel gepresenteerd worden, is Sarah ondubbelzinnig: “De afschaffing van het celibaat zou een nederlaag zijn voor heel de mensheid” (p. 100). “We zijn arbeiders in Gods eeuwige Koninkrijk en geen vertegenwoordigers van een multinational. We lopen een groot risico om een tragische fout te begaan die de geschiedenis ons zal verwijten” (p.101).
Perspectief
Diep gelovig is kardinaal Sarah, maar ook uiterst realistisch. God en de Kerk zijn hem lief, maar hij houdt ook van mensen en wil garant staan voor hun heil. De samenhang van het katholieke geloof gaat hem ter harte, zonder ooit het compromis te zoeken. Hij tekent scherp protest aan tegen het heersende relativisme in denken, cultuur en kerkelijk geloof. “Als we van het geloof enkel een persoonlijk gevoel maken, kan het niet meer worden gecommuniceerd” (p. 404). Hij verwijst naar de Catechismus van de katholieke Kerk als een onmisbaar instrument voor onderricht, naar het authentieke gebed, de geest van de martelaren en het kostbare getuigenis van de heiligen. Maar ook naar het grote belang van liturgie als heilige eredienst en het belang van een deugdzaam leven. “De stilte is de deur die toegang geeft tot God, opdat we Hem ontmoeten” (p. 146).
Mgr. Joris Schröder is de vroegere vicaris generaal van het bisdom Den Bosch. Hij schrijft regelmatig in het Katholiek Nieuwsblad. Het boek kan op didoc besteld worden. Het boek kan hier op didoc besteld worden.
