Het eerste luik van de Synode is net afgelopen. Afgezien van de spanningen tussen de verschillende partijen, betreurt Mgr. Aillet, bisschop van Bayonne, dat wet en barmhartigheid soms diametraal tegenover elkaar lijken te staan. Hij suggereert een derde weg, in het hart van de mens gegrift, waar de wet in de eerste plaats een weg van groei is.
— Wat moeten we denken van de Synode?
Sta me toe dat ik begin met een kritische noot. Een rapport van de Synode bedoeld als intern instrument om het beraad van de werkgroepen te leiden werd ongelukkigerwijs halverwege het parcours gepubliceerd. De formuleringen waren riskant en vol onduidelijkheden ook al konden ze grootmoedig zijn. Logischerwijs hebben ze een mediastorm ontketend. De media dachten dat de Kerk homoseksuele koppels zou aanvaarden en wie gescheiden en hertrouwd is opnieuw tot de sacramenten zou toelaten. Ieder voelde zich verplicht zijn eigen refrein te lanceren over dit onderwerp. Nu zal het moeilijk zijn dit gestuntel in de publieke opinie te herstellen.
— U bent streng voor de media…
Ik ben streng met wat men voor de media te grabbel gegooid heeft. Men heeft aan mensen die de Kerk miskennen, die zich enkel baseren op het criterium van de veranderende zeden, een onafgewerkte tekst gegeven die zij voor waarheid aanzien hebben. Lobby’s hebben druk uitgeoefend op onze overwegingen en zich geconcentreerd op twee aspecten vooral eigen aan de westerse, hedonistische en individualistische cultuur: de hertrouwde gescheidenen en de verbintenis van personen van hetzelfde geslacht.
Wij moeten zorg dragen voor onze communicatie. Het ware beter geweest helemaal niets te publiceren en het einde van de synode af te wachten, dit is je reinste amateurisme. Dit gezegd zijnde, de paus heeft gewag gemaakt van de geanimeerde discussies in de zittingen van de synode en gepreciseerd dat deze gezond zijn en bewijzen dat de gesprekken vrij en constructief waren.
— Is het eindresultaat van de Synode, ondanks deze foute communicatie, positief of negatief?
Ik was ontgoocheld om niets van de onmetelijke schat van het onderricht over de familie van Johannes Paulus II terug te vinden. Zelfs al wordt hij geciteerd in het eindrapport, toch heeft men niet de indruk dat de theologie van het lichaam, vrucht van een buitengewone intellectuele kracht en pastorale ervaring, de families wordt aangereikt.
Dat is spijtig, want deze theologie, die vandaag herontdekt wordt door jonge koppels die niet noodzakelijk uit de elite komen, biedt een grote hulp voor de relaties tussen personen, de taal van het lichaam, de innige band, bron van geluk tussen seksuele relatie en openheid voor het leven, echtelijke liefde en voortplanting.
— Wat vond U van de slotrede van de paus die zowel “conservatieven” als “progressieven” hekelde?
Deze dialectische tegenstelling waarin de wereld ons opsluit werkt als een valstrik. Men heeft niet de indruk dat men weg kan uit de tegenstelling tussen leer en pastoraal. Tussen wat onder de waarheid valt en wat onder de barmhartigheid. Het is een beetje alsof men niet uit deze tegenstelling tussen wet en vrijheid geraakt, tenzij door een onderhandeling die zou uitdraaien op een “akkoord over de onenigheid” — om de formulering van de paus te hernemen toen hij zich richtte tot de bisschoppen van Azië.
Zeker, de weg langs de bergkam blijft moeilijk te vinden, maar er ontbreekt een derde weg. Deze werd nochtans meesterlijk geformuleerd door Johannes Paulus II in Veritatis Splendor, en heeft als leidraad gediend voor Familiaris Consortio, Evangelium vitae en zelfs voor het deel over de moraal in de Catechismus van de Katholieke Kerk. Hij zegt inderdaad dat de waarheid over het huwelijk, echtelijke liefde en gezin niet in de eerste plaats een uiterlijke norm is die zich op de menselijke vrijheid doet gelden als een zware last om te dragen, en omgeven door een zondige cultuur. Integendeel is deze waarheid in het hart van de mens gegrift als een ingeboren gevoel voor het mooie, het goede en het ware.
De morele waarheid die schittert in het mens geworden Woord is niet enkel een idee, een ideaal om na te streven, ze is reeds aanwezig in de intentie. De mens heeft principes nodig om richting te geven aan zijn handelen, en deze weg benadert de concrete werkelijkheid op het terrein veel beter dan men zou denken. Het is een barmhartigheid die erkent dat ieder mens tot perfectie in staat is, zelfs al beleeft hij moeilijke situaties, en die de wet voorstelt als een weg om te groeien.
— Hoe kan deze van toepassing zijn op personen die zich aan de rand van de Kerk bevinden?
Heel de kunst van de begeleiding van Evangelii gaudium, de exhortatie van paus Franciscus, bestaat erin alle mensen te helpen, welke ook de situatie is waarin ze leven, om dit verlangen naar volmaaktheid terug te vinden dat diep in hun geweten huist en vaak verstikt wordt door zonde, passies, het milieu waarin ze zich bevinden. De begeleiding vraagt tijd, geduld, zachtheid en medelijden, maar ze helpt de persoon om in zichzelf de veerkracht voor zijn handelen te vinden.
Aan de oorsprong van zijn vrijheid is er dat ingeboren gevoel voor goed en kwaad. Deze vrijheid is geen onverschilligheid tegenover goed en kwaad. Deze opvatting van vrijheid heeft twee soorten moraal doen ontstaan, de moraal van plichten die zich van buitenaf aan de mens opdringt — en die niet meer beantwoordt aan de vraag naar autonomie van de moderne mens —, en de moraal van het geweten waar ieder voor zichzelf beslist. Johannes Paulus II zegde dat tussen deze twee soorten moraal, de christelijke moraal een moraal is van de « gedeelde theonomie », namelijk dat de menselijke rede in staat is de wet van God te doorgronden en te formuleren.
— Zullen de gezinnen toch veel aan de Synode hebben?
Een van de positieve aspecten is dat de zo betwiste encycliek Humanae vitae terug opgenomen is door de hele synode. Deze tekst was profetisch, een echt licht voor de openheid voor het leven. In het eindrapport van de synode wordt de aandacht gevestigd op het getuigenis van de gezinnen die, zonder tot de elite te behoren, het sacrament van het huwelijk beleven.
Tenslotte komt ze tegemoet aan de verzuchtingen die in het hart van iedere mens leven en die kunnen antwoorden aan koppels en families die niet weten hoe ze moeten handelen. Ook wordt het belang benadrukt van de voorbereiding op het huwelijk, het getuigenis van diegenen die van de genade van God leven door het gebed, het sacramenteel leven en praktische beslissingen voor hun leven. Dat onderstreept het belang van het getuigenis van gescheiden mensen die trouw bleven, zelfs indien het rapport er eigenlijk niet genoeg over spreekt.
Dit interview door Olivia de Fournas, werd gepubliceerd in het weekblad Famille Chrétienne (zie hier). Het werd uit het Frans vertaald door Helene en Jos Van Dyck.
