Van de Leuvense universiteiten zou men wat meer elegantie en openheid van geest verwacht hebben.
Ik was geen groot voorstander van het bezoek van paus Franciscus. Eerst en vooral was ik helemaal niet zeker dat hij werkelijk ging komen, gezien zijn lange en vermoeiende reis naar Azië die voorafging aan zijn bezoek aan Luxemburg en België. Bovendien was de context van de reis lastig. Het bezoek dreigde te worden beperkt tot een lange discussie over het lot van de slachtoffers van seksueel misbruik. En het klimaat en de migratie, de thema’s gekozen door de twee katholieke universiteiten, schenen formeel en niet erg gevaarlijk.
Nochtans werd de realiteit anders. De paus heeft zich veel langer dan voorzien en klaarblijkelijk diepgaand onderhouden met de slachtoffers van seksueel misbruik. Vooral voor de Vlaamse pers was dat het enige thema van het bezoek dat werkelijk van tel was. Meermaals en vastberaden is paus Franciscus teruggekomen op het onderwerp, ook in het Koning Boudewijnstadion.
Universitaire uitnodiging
Bekijken we nu van nabij de ontmoeting met de universiteiten. In Leuven, in de promotiezaal die plaats biedt aan iets meer dan 200 personen, waren vooral politieke, religieuze en academische hoogwaardigheidsbekleders vertegenwoordigd. Studenten en professoren ontbraken bijna helemaal. Zelfs de twee priesters die lesgeven aan de faculteit kerkelijk recht, waarvan ik lid ben, waren niet uitgenodigd. Vergeleken met Leuven was de sfeer in Louvain-la-Neuve veel geestdriftiger, vreugdevoller en levendiger, dat moet men toegeven.
Alvorens de ontvangst van de paus door de academische autoriteiten te analyseren, mogen we niet vergeten dat de verjaardag van de universiteit van Leuven de belangrijkste reden was voor het pausbezoek. Het zijn de universiteiten die, met de steun van het koningshuis en van de bisschoppen, de uitnodiging verstuurd hebben.
Zo was in Leuven de rector de gastheer en de paus de gast. De gastheer roemde de verdiensten van zijn universiteit, haar internationale reputatie, haar onverzettelijke wetenschappelijke methode. In de zaal kon men, geprojecteerd boven de rector en de paus, het officieel devies voor dit feestjaar lezen: Knowledge knows no end. In het Engels, zoals dat hoort.
Niet alleen is de universiteit een wetenschappelijke gids, ze werpt zich ook op als moreel kompas. De gastheer, de rector, heeft duidelijk aan zijn gast, de paus, gezegd dat het hoog tijd was om over te gaan tot de priesterwijding van de vrouw en om zijn standpunten over homoseksuele relaties te veranderen.
Pensée unique
De reactie van de vrouwelijke rector in Louvain-la-Neuve was vergelijkbaar. In haar veelbesproken perscommuniqué betreurt zij, in naam van de universiteit, de conservatieve standpunten van paus Franciscus wat betreft de plaats van vrouwen in de samenleving. Deze boodschap wekt de indruk dat er binnen de universiteit één enkele gedachte gedeeld wordt door alle leden van de academische gemeenschap.
Juist die “pensée unique” is het die door de paus in vraag werd gesteld. In Leuven heeft hij gepleit voor een universiteit die het puur en simpel rationalisme overstijgt, en de mentale vermoeidheid de baas wordt die onze maatschappij schijnt te kenmerken. Hoe dan ook, in de Kerk is er plaats voor iedereen, verduidelijkte hij elders
Het pausbezoek heeft mij drie ideeën ingegeven, die ik wel te verstaan aan jullie oordeel overlaat.
In de eerste plaats zijn de rectoren, gastheren/vrouwen van de paus, tekortgeschoten in elegantie. Niemand is verplicht hem uit te nodigen. Maar wanneer men de paus uitnodigt om meer prestige te verlenen aan zijn festiviteiten, moet men de fijngevoeligheid hebben om hem niet, in een geest van superioriteit, als enige waarheid de politieke of morele opinies van het geseculariseerde Westen op te dringen.
Vervolgens had ik de indruk dat de paus, ondanks zijn vastberaden woorden over bepaalde onderwerpen, toch veel ruimte liet voor andere meningen en terechte kritiek. Over verschillende onderwerpen, ook de seksuele misbruiken, heeft de paus getuigd van veel nederigheid. Dat is niet het geval van de universiteiten die hun eigen ideologie en het soms kille en bureaucratisch functioneren van de huidige universiteit helemaal niet in vraag gesteld hebben.
Tenslotte waren er in de straten van Leuven, in de zaal en in de straten van Louvain-la-Neuve veel jongeren die geen geheim maakten van hun sympathie voor de paus, zonder daarom al zijn ideeën te delen. Is het mogelijk dat het vooral een oude generatie, momenteel aan de macht in de universiteiten en de media, is, die, nog steeds niet bevrijd van haar katholiek verleden, sceptisch of cynisch blijft tegenover de paus, terwijl een nieuwe generatie, zonder complexen en frustraties, zich veel opener toont?
Rik Torfs is hoogleraar kerkelijk recht, schrijver, ererector van de KU Leuven. Bron: https://www.lalibre.be/debats/opinions/2024/10/01/quand-on-invite-le-pape-on-doit-avoir-la-delicatesse-de-ne-pas-lui-lui-imposer-comme-unique-verite-les-opinions-de-loccident-secularise. Deze tekst werd uit het Frans vertaald door Jos en Helene Van Dyck.
