In het Engels betekent “de Tiber oversteken” zoveel als de bekering van een anglicaan tot het katholicisme. Op 20 oktober heeft de Heilige Stoel de oprichting aangekondigd van personele ordinariaten.Dat zijn kerkrechtelijke structuren om de anglicanen die dit wensen op te nemen in volledige eenheid met de katholieke Kerk.
Het Vaticaan heeft de deur geopend voor anglicanen die zich willen verenigen met de paus. Het Vaticaan kondigde deze week aan dat Benedictus XVI van plan is anglicaanse gemeenschappen tot de volle eenheid met de katholieke Kerk toe te laten en daarbij elementen van hun eigen spirituele en liturgische traditie te bewaren. Dit heeft velen verrast, maar het is heel goed nieuws.
De hoop op een hereniging van anglicanen en katholieken is al oud. Dankzij de 19 de eeuwse Oxford-beweging groeide onder anglicanen de achting voor de katholieke Kerk en sommigen onder hen “staken de Tiber over”. Kard. John Henry Newman, die binnenkort door de Paus zalig verklaard wordt, is het best gekende voorbeeld.
Maar steeds weer doken er hinderpalen op die de eenheid in de weg stonden. Generatie na generatie moesten anglicanen die de volledige eenheid met de Kerk van Rome wensten deze weg alleen afleggen. Hierdoor hebben ze de inzet van hun demarche helpen verduidelijken.
In 1896 werden deze inspanningen belemmerd door de beslissing van paus Leo XIII om de anglicaanse wijdingen nietig te verklaren. Met andere woorden hadden anglicaanse geestelijken en bisschoppen in de ogen van de katholieke Kerk niet de macht van echte priesters en bisschoppen omdat zij de opvolgingsband met Christus’ apostelen hadden verloren. Voor vele anglicanen bleek dit een diepe ontgoocheling. Ik denk dat het de beroemde schrijver en vertaler Ronald Knox was die, nadat hij een katholiek priester geworden was, zei dat hij tenminste vele geestelijke communies had gedaan wanneer hij de anglicaanse eucharistie opdroeg.
Maar Paus Leo’s beslissing verduidelijkte het wezenlijk belang van de apostolische opvolging. Alleen omdat zij rechtstreekse opvolgers zijn van de twaalf apostelen die hun goddelijke macht van Christus zelf ontvingen, kunnen katholieke priesters het ware Lichaam en Bloed van Christus consacreren in de mis en zonden vergeven in de biecht.
Vervolgens was er het probleem van contraceptie in de jaren 1920. Na de beslissing van de anglicaanse gemeenschap om haar leer te wijzigen tijdens de Lambeth-conferentie van 1930, maakte Paus Pius XI duidelijk dat deze vorm van geboorteregeling verkeerd was en dat de katholieke Kerk niet de macht had om dat te veranderen. In 1968 werd deze leer door Paus Paulus VI herbevestigd, tegen de opvatting van velen die dachten dat de Kerk zich onvermijdelijk moet aanpassen aan de gangbare opvattingen.
Iets gelijkaardigs gebeurde toen de katholieke Kerk weigerde vrouwen tot priester te wijden. Er zijn nu een aantal vrouwen die priester of bisschop gewijd zijn in de anglicaanse gemeenschap. Paus Johannes Paulus II wees erop dat noch hij noch de Kerk enige macht bezit om de leer van Christus in deze zaak te wijzigen. De Kerk is geen leengoed van de Paus, noch een democratie.
Door al deze ontwikkelingen zijn sommige anglicanen dieper gaan nadenken over de natuur van de christelijke eenheid en bijzonder het gezag van de paus om door de eeuwen heen de waarachtige leer van Christus te bewaren. Zij zijn tot de overtuiging gekomen dat die enkel gevonden kunnen worden in eenheid met de bisschop van Rome.
Na tientallen jaren van gesprekken, studie en gebed biedt Benedictus XVI nu een oplossing. Hij zal een apostolische constitutie uitvaardigen om een kerkrechtelijke structuur te creëren, genaamd “personeel ordinariaat”. Die zal voormalige anglicanen toelaten in volledige gemeenschap met de katholieke Kerk te komen. Deze regeling is goed nieuws, maar het zal niet eenvoudig zijn om ze te verwezenlijken.
Het anglicanisme is ontstaan in Engeland (waar de anglicaanse kerk de staatskerk is) maar het heeft zich verspreid over de hele Engelssprekende wereld, voornamelijk Noord Amerika, Australazië en Engelssprekend Afrika. “Personele ordinariaten” zijn gemaakt voor anglicanen die waarachtig in volledige eenheid met Rome willen komen, maar tezelfdertijd toch “elementen van het anglicaans spiritueel en liturgisch erfgoed” wensen te bewaren. In sommige landen, waaronder Engeland, was er heel wat twijfel over het oprichten van nationale katholieke gemeenschappen, zoals voor Polen en Brazilianen. De bisschoppen hadden liever dat iedereen ’s zondags dezelfde liturgie in eenzelfde parochie zou bijwonen. Deze kwestie is in de Verenigde Staten anders opgelost, wat betekent dat het daar minder moeilijk zou zijn om episcopaalse (zoals anglicanen daar genoemd worden) gemeenschappen op te richten.
Blijft de vraag van de betrekkingen met de anglicanen die niet in volle eenheid tot de katholieke Kerk willen toetreden: wat zal het effect zijn van de apostolische constitutie?
Recente ervaringen met het toetreden tot de katholieke Kerk van anglicaanse geestelijken (waarvan niet weinigen gehuwd) die vervolgens katholiek priester gewijd werden, zijn zeer positief. Hun ijver en toewijding levert een grote dienst aan de Kerk. Maar dit stelt de vraag van de blijvende rol van gehuwde priesters in de katholieke Kerk. Tot dusver werden deze regelingen als uitzondering beschouwd van tijdelijke aard. Kard. William Lavada, prefect van de Congregatie voor de Geloofsleer, heeft al verduidelijkt dat gehuwde anglicaanse geestelijken tot katholiek priester gewijd kunnen worden, maar dat er geen sprake kan zijn van getrouwde bisschoppen.
Het oplossen van deze moeilijkheden was een uitdaging voor het Vaticaan. “Wij hebben geprobeerd op een eenvormige en billijke wijze te voldoen aan de vragen tot volledige communio van anglicanen uit verschillende delen van de wereld,” zegt Kard. Levada. “Met dit voorstel wil de Kerk beantwoorden aan het rechtmatig verlangen van deze anglicaanse groepen naar een volledige en zichtbare eenheid met de bisschop van Rome, opvolger van Petrus.”
Deze apostolische constitutie over de anglicaanse gemeenschap moet misschien ook bekeken worden in het kader van de studiecommissie betreffende de terugkeer van de leden van het Priesterbroederschap St.-Pius X —gesticht door de Franse schismatieke bisschop Marcel Lefebvre— tot de volle eenheid met de Kerk. Niet weinigen hopen dat het welkomstgebaar naar de anglicanen ook zal uitgebreid worden naar de leden van deze broederschap.
De weg naar christelijke eenheid is spannend en moeilijk. Zoals het Tweede Vaticaans Concilie ons leerde, ligt de kern van het oecumenisme in de bekering: “Bekering van het hart, heilig leven en bidden, privé en in het openbaar, voor de eenheid van de christenen moet beschouwd worden als de ziel van de œcumenische beweging”. Met gebed en naastenliefde is niets onmogelijk. Dit is een uitnodiging tot meer gebed, naastenliefde en eenheid met de intenties van de Heilige Vader.
Father Andrew Byrne is een katholiek priester in Londen. Deze tekst werd in het Engels gepubliceerd op 22 oktober opwww.mercatornet.com . De vertaling werd verzorgd door Jos Van Dijk. De oorspronkelijke versie kunt u hier lezen:http://www.mercatornet.com/articles/view/crossing_the_tiber1/ .
