Wat is eigen aan de mens en wat is eigen aan de machine?
Om dit artikel te schrijven had ik aan ChatGPT kunnen vragen mij een of twee alinea’s inleiding te geven, of heel de tekst in mijn plaats te schrijven. En dat zou ongetwijfeld een zeer aanvaardbare tekst geweest zijn, die met enkele correcties moeilijk te identificeren zou zijn als geschreven door een AI programma [Artificiële Intelligentie]. Maar wat staat er, los van de ethische implicaties, op het spel als wij onze intellectuele en creatieve vaardigheden delegeren aan artificiële intelligentie tools?
In een artikel verschenen in Public Discourse verklaart Timothy Burns, professor politieke wetenschappen aan de Baylor University [Texas], dat zwaar werk dat schadelijk is voor de rug of de longen, gedaan wordt uit pure noodzaak en dat diegenen die ze uitvoeren hopen dat hun kinderen ze nooit zullen moeten doen. Dat zijn dus taken die men liefst delegeert aan machines. “Maar wat met de activiteiten die de geest ontwikkelen en de ziel verrijken? Zouden wij niet moeten afzien van deze eveneens aan machines toe te vertrouwen?” vraagt Burns zich af.
Een van de domeinen waar deze vraag bijzonder zorgwekkend is, is het onderwijs, o.a. op universitair niveau. Burns haalt het geval aan van studenten voor het opstellen van een toespraak: “Aan studenten zeggen hun werk door AI te laten doen, of een groot deel ervan, betekent dat ze nooit spraakkunst zullen leren, of hoe ze een overtuigende en boeiende zin kunnen schrijven, of hoe ze een publiek kunnen winnen door overreding”. Hij legt uit dat als een vaardigheid niet ontwikkeld wordt, zij verloren gaat, en dat de praktijk van het vervangen van een vaardigheid door AI zal resulteren in een “hopeloze afhankelijkheid” van deze technologie.
Schrijven was net zo ontwrichtend als AI
Zo gek het kan lijken, de uitvinding van het schrift zou even disruptief kunnen geweest zijn als die van AI. José Ignacio Murillo, directeur van de Mind-Brain groep in het Instituut voor Cultuur en Samenleving (ICS) van de Universiteit van Navarra, legt uit dat de Griekse filosofen reeds de voordelen en de nadelen van deze nieuwe technologie overwogen: “Het gevaar dat Plato zag, was dat als de mensen op het schrift vertrouwden ze hun geheugen zouden verliezen”. Nochtans, “vandaag zijn we van mening dat het om een zeer belangrijke techniek gaat voor de culturele vorming”. Javier Bernácer, neurowetenschapper aan het ICS, voegt eraan toe dat “schrijven ons in feite helpt om meer en beter te onthouden.”
Murillo wijst op zoekmachines als precedent, omdat ze een vorm van AI zijn als filter die werkprocessen versnelt en vereenvoudigt. De sprong gerealiseerd door de generatieve AI bestaat erin dat zij ons producten aanbiedt die door een mens geproduceerd lijken te zijn: teksten, afbeeldingen, foto’s… “We vinden een resultaat dat het product lijkt te zijn van een intelligentie en dat als zodanig kan gebruikt worden”. Bernácer preciseert dat “wat eigen is aan de mens, is het vermogen om intellectueel te kennen, te abstraheren, te veralgemenen… AI kan dat niet, ze kan dat enkel simuleren.”
Op de universiteit heeft Bernácer aan zijn studenten gevraagd ChatGPT uit te proberen om een tekst samen te vatten. Sommigen vroegen aan AI om de tekst opnieuw samen te vatten en geen enkele belangrijke idee weg te laten. “Dat is de sleutel”, zegt hij: “ChatGPT weet niet wat belangrijk is, hij simuleert het enkel”, zodat het product dat we krijgen onvolkomen is. Enkel een persoon die de fundamentele ideeën van een tekst weet te abstraheren, zal in staat zijn te bepalen of wat de AI gedaan heeft correct is of aanpassingen noodzakelijk zijn.
“Use it or lose it”
Hier komt dan een spreuk om de hoek kijken die in ons zenuwstelsel bewaarheid wordt: use it or lose it (het gebruiken of kwijt spelen). “Als iemand intellectuele en creatieve functies delegeert aan een algoritme en ze verder niet ontwikkelt, dan verminderen ze geleidelijk” legt Bernácer uit. Voor Burns “zal het gebruik van AI, in plaats van het denken van studenten te verbreden en te verdiepen, hun geest doen wegkwijnen door hun vermogen om zelf na te denken en zelf te redeneren te verminderen”. Daarom benadrukt Bernácer dat “het gebruik van automatische processen en de delegatie aan AI geen enkel probleem stellen wanneer men deze vaardigheden reeds eerder ontwikkeld heeft”.
Nochtans bestaat de uitdaging voor de leerkrachten erin de leerlingen ervan te overtuigen hoe belangrijk het is om deze vaardigheden te verwerven: opstellen, samenvatten, analyseren, tegenover elkaar stellen… En hun te leren hoe het te doen. Want alleen diegenen die deze problemen beheersen, kunnen AI gebruiken op een manier die hun capaciteiten vergroot. “De ongelooflijke opmars van AI toont dat we mensen nodig hebben met een steeds zekerder oordeel, die kunnen onderscheiden of de resultaten van AI correct of fout zijn”, legt Bernácer uit. “In het beste geval, controleren de studenten [wat ChatGPT voor hun maakt], maar meestal doen ze zelfs dat niet.”
Burns waarschuwt dat “de veronderstelling is dat hij [de tekst geproduceerd door AI] beter zal zijn dan alles wat studenten ooit geschreven hebben”, wat zal bijdragen tot “de zielloze homogeniteit die een groot deel van de moderne wereld kenmerkt”. Voor Murillo is het duidelijk dat men moet voorkomen dat de technologie de persoon verwatert en erover waken het gebruik dat wij ervan maken te personaliseren: “dat jij jezelf zou zijn en dat jij als zodanig erkend zou worden; dat jouw bijdrage jouw bijdrage zou zijn.”
Delegeren om meer waarde toe te kennen aan wat in wezen menselijk is
Als wij opnieuw achterom kijken, leert de geschiedenis ons dat we al heel lang bepaalde processen delegeren. “Thomas van Aquino had meerdere secretarissen aan wie hij dicteerde”, legde Murillo uit. “Hij kon de talrijke werken die hij geschreven heeft redigeren omdat hij iets anders aan ieder van hen dicteerde. Vandaag kunnen wij dat doen dankzij de technologie.” Het delegeren van technische taken en het optimaliseren van automatische processen “kan ons helpen om onze intellectuele vermogens beter te gebruiken”, beaamt Bernácer.
Zoals voor andere technologieën, dwingt de opkomst van AI ons om na te denken over wat in wezen menselijk is en wat gedelegeerd kan worden aan machines. Murillo is van mening dat de oplossing te vinden is in de finaliteit: “als wij klaarder zouden zien wat we willen en wat de waarachtige menselijke ontwikkeling is, dan zouden wij waarschijnlijk technologieën ontwikkelen die deze niet in de weg staan, maar integendeel stimuleren.
Met de nadruk op de artistieke en intellectuele creatie, die “ons leven veredelt en mooier maakt” en die “ons een diepe visie van het mens-zijn biedt”, vraagt Burns zich af: “Willen wij werkelijk onze vaardigheid om te denken, uitvinden, ontdekken en herontdekken in de handen laten van machines?”
Isabel Rodríguez Maisterra is journaliste en historica, gespecialiseerd in de kwesties van het Midden-Oosten. Bron: https://www.aceprensa.com/ciencia/tecnologia/la-ia-en-el-trabajo-intelectual-y-creativo-secretario-o-sustituto/ Deze tekst werd uit het Frans vertaald door Jos en Helene Van Dyck.
