Wat de Noorse tragedie in de media, en verder bij het publiek opwekt, lijkt mij erg banaal en danig beperkt.
Dit gebeuren doet bij de meesten ontroering ontstaan, bij sommige politiekers komt het op het goede ogenblik: het brengt het debat van de extremisten terug ter sprake; het laat eens te meer toe het virtuele te beschuldigen (iets wat niet helemaal fout is), het stelt vragen over het dragen van wapens, het leidt tot het opstellen van psychologische typeringen van dergelijke zieken, kort gezegd, het roept vele reacties op, maar volgens mij doet het weinig nadenken omtrent de “wortels” die zo een drama zou kunnen hebben.
Men brengt vooral de volgende problemen ter sprake: het extremisme, het zich opsluiten binnen het virtuele, de gevaarlijke netwerken, de waanzin, enz. Daarbij gaat het slechts om “symptomen” waarover men nog kan spreken en schrijven, maar die zullen nog enkel onze dorst naar emoties verzadigen of onze angst doen groeien in een wereld die men weer eens als afschuwelijk en onleefbaar beschrijft.
Zou deze tragedie ons niet eerder moeten dienen om na te denken omtrent het waarom van het bestaan van zulke afschuwelijke zaken en hoe deze eventueel zouden kunnen vermeden worden? Allicht niet alle, maar minstens enkele ervan. Dat zou erop neerkomen iets goeds te halen uit al dat kwaad.
Eerder dus dan te spreken over de “symptomen” die ik hierboven aanhaalde, moeten we de oorsprong ervan trachten te begrijpen. Wanneer men spreekt over kanker, kan het wel nuttig zijn te weten onder welke vormen die optreedt, maar is het niet veel meer constructief en vooral minder doodsgericht, te weten hoe we die kunnen vermijden?
De wreedheden van deze Noorse jongeman, Anders Behring Breivik, zijn sociaal isolement, zijn opgesloten zitten in het virtuele, zijn buitenmatig narcissisme of nog, zijn neiging voor het ziekelijke, zijn ook de (opgedreven) weerslag en het gevolg van een (reële en virtuele) maatschappij waarvan wij allen deel uitmaken.
Zonder te willen vervallen in een vlugge en gemakkelijke interpretatie of aan “goedkope” psychologie te willen doen, lijkt het mij toch belangrijk ingevolge dit drama, terug te komen op de grondslag van onze maatschappij die het gezin is.
Deze tragedie kan ons in herinnering brengen dat wij onszelf niet zonder anderen kunnen opbouwen, dat wij allen nood hebben aan een gezin, aan een vader en een moeder of aan voogden die edelmoedig zijn in het overbrengen van essentiële waarden zoals de eerbied voor het leven.
Persoonlijk was ik erg geschokt bij het lezen van de woorden van de vader van Anders, Jens Breivik (Het Nieuwsblad – maandag 25/07).
Dat hij zijn zoon niet meer ziet sedert meer dan 15 jaar, is triest en weinig verantwoordelijk, maar dat hij publiek bevestigt dat zijn zoon “uiteindelijk eerder zichzelf had moeten doden dan zoveel personen te vermoorden” lijkt mij al even tragisch als de daden van Anders. Gelet op het uitgebreid bloedbad dat zijn zoon heeft bewerkt zouden zulke woorden ons kunnen gerechtvaardigd overkomen. Maar het moet klaar en duidelijk gezegd worden: zo’n reactie is ongezond en gevaarlijk.
Een zoon is geen voorwerp waarvan men zich mag ontdoen en waarvan men de dood mag verhopen wanneer hij ons eenmaal stoort. Anders is een menselijk persoon evenzeer als al dezen die hij heeft gedood. Duidelijk is hij zich niet bewust van de waarde van het menselijk wezen. Anders vindt het helemaal normaal en terecht, gelet op zijn “zending”, ze in koelen bloede te hebben neergeschoten.
Hij vond zich verplicht die personen uit de weg te ruimen die hem stoorden in zijn politieke ideeën, zoals sommigen in onze maatschappij beslissen dat het goed is (door abortus of euthanasie) bepaalde menselijke wezens die door hun handicap of door hun zwakte storend zijn, uit de weg te ruimen. Het recht op het leven wordt toegetakeld. Wie mag beslissen over het leven of de dood van een mens?
Heeft ten slotte Anders zich niet eenvoudig dit recht toegeëigend, zoals vele anderen vandaag?
Een cultuur van de dood zal niets anders doen dan méér doden en drama’s van dit soort te doen ontstaan. Het is dringend “ja” te zeggen aan het menselijk leven, “ja” aan het gezin waarin ieder mensenleven ontstaat, “ja” aan de ondersteuning van het gezin, opdat dit correct de eerbied en de liefde voor het leven zou kunnen doorgeven.
Isabelle de Mol-Di Lodovico is psychologe en psychotherapeute. Zij is gehuwd en moeder van drie kinderen. Deze tekst werd uit het Frans vertaald door Walter Van Goethem.
